Ember Araştırma’nın analizine göre, 2024 yılında güneş ve rüzgar enerjisinde rekor büyüme kaydedilmesine rağmen, küresel elektrik üretiminden kaynaklanan karbon emisyonları tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
Enerji sektöründen kaynaklanan küresel karbon emisyonları 2024 yılında bir önceki yıla göre %1,6 artarak 14,6 milyar ton CO₂ ile rekor kırdı. Bu artışın ana nedeni ise küresel elektrik talebinin %4 oranında yükselmesi oldu. Artan talebi karşılamak üzere kömürden elektrik üretimi %1,4, doğalgazdan üretim ise %1,6 arttı. mber, özellikle Hindistan gibi sıcak hava dalgalarının etkili olduğu bölgelerde elektrik talebinin keskin şekilde arttığını ve fosil yakıt kullanımındaki artışın esas olarak bu faktörlerden kaynaklandığını belirtiyor.
Temiz Enerjide Tarihi Büyüme
Temiz enerji üretimi 2024’te 927 terawatt-saat (TWh) artarak yeni bir rekora ulaştı. Bu artış, sıcak hava koşulları kaynaklı artış hariç tutulduğunda, küresel elektrik talebi artışının %96’sını karşılamaya yeterliydi. Düşük karbonlu kaynaklar – yenilenebilir enerji ve nükleer – 2024 yılında küresel elektriğin %40,9’unu karşıladı. Bu oran, 1940’lardan bu yana ilk kez %40’ın üzerine çıktı. Yenilenebilir kaynaklar 2024’te toplamda 858 TWh yeni üretim sağladı. Güneş enerjisi ise bu büyümeye liderlik etti ve 474 TWh yeni üretimle art arda üçüncü kez en fazla katkı sağlayan kaynak oldu. Güneş enerjisi 2024 yılında küresel talep artışının %40’ını tek başına karşıladı. Ember’in verilerine göre bu teknoloji, ABD’nin enerji sektörü kaynaklı emisyonlarına denk gelen 1.658 MtCO₂ emisyonun önüne geçti.
Değişen Rakamlar
Son yıllarda maliyetlerdeki hızlı düşüşle birlikte güneş enerjisi dünya çapında yaygınlaştı. 2010-2023 arasında güneş enerjisi maliyetleri %90’dan fazla azaldı. Bu gelişme özellikle Çin, Suudi Arabistan ve Pakistan gibi yeni pazarlarda büyümeyi tetikledi.
Rüzgar enerjisi üretimi de 2024’te 182 TWh artışla %7,9 büyüdü. Ancak bazı bölgelerde düşük rüzgar hızları nedeniyle önceki yıllara göre daha sınırlı artışlar görüldü. Hidroelektrik üretimi ise 2023’teki kuraklık koşullarının geride kalmasıyla toparlandı. Özellikle Çin’de hidro üretim 130 TWh arttı.
Kömür ve Doğalgazın Payı Düşüyor
Her ne kadar mutlak değer olarak kömür üretimi 10.602 TWh, doğalgaz üretimi ise 6.788 TWh’e ulaşsa da, yenilenebilirlerin yükselişiyle bu kaynakların toplam üretimdeki payı düşüşte. Kömürün elektrik üretimindeki payı 2007’deki %40,8 seviyesinden 2024’te %34,4’e, doğalgazın payı ise 2020’deki zirvesinden bu yana dört yıl üst üste düşerek %22’ye geriledi.
Elektrik Talebi İlk Kez 30 Bin TWh’yi Aştı
Küresel elektrik talebi 2024’te %4 artarak ilk kez 30.856 TWh seviyesine ulaştı. Talepteki artışın 208 TWh’lik kısmı yalnızca daha sıcak hava koşullarından kaynaklandı. Özellikle Hindistan’da yaşanan sıcak hava dalgaları, ülkenin tarihindeki en sıcak günü yaşamasına neden oldu. Rajasthan eyaletindeki Churu kentinde sıcaklık 50,5°C’yi buldu. Hindistan’da kömür, 2024’teki elektrik talebi artışının %64’ünü karşıladı. Bu oran 2023’te %91’di. Bu fark, Hindistan’ın kömürden uzaklaşma sürecinin sürdüğünü gösteriyor. Ember’e göre, eğer 2024 yılı 2023 ile aynı sıcaklıklara sahip olsaydı, fosil yakıt üretimindeki artış sadece %0,2 olurdu. Bu da hava koşullarının ne denli belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.
Gelecek İçin Hızlı Büyüme Öngörülüyor
Ember’in analizine göre, güneş enerjisinin yıllık ortalama %21, rüzgar enerjisinin ise %13 oranında büyümesi bekleniyor. Nükleer ve hidro üretimle birlikte temiz elektrik üretimi 2030’a kadar her yıl ortalama %9 artarak toplam 8.399 TWh’lik yeni kapasite sağlayacak.
Bu artış, yıllık ortalama %4,1’lik talep artışını karşılamak için yeterli olacak. Ember, bu durumun artık enerji dönüşümünün bir “olup olmayacağı” değil, “ne kadar hızlı olacağı” sorusunu gündeme getirdiğini belirtiyor.
Çin ve Hindistan Dengeleri Değiştiriyor
Çin, 2024’te artan talebinin %81’ini rüzgar, güneş ve hidro kaynaklarla karşıladı. Bu oran, 2015’ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. 2024’te Çin’in temiz enerji artışı olmasaydı, ülkenin emisyonları çok daha fazla artabilirdi.
Hindistan ise yakın gelecekte fosil yakıt üretiminde Çin’i geçmeye aday. Ancak güneş enerjisine yönelik yatırımlar burada da hız kazandı. Ülkede 143 GW’lık yeni güneş ve rüzgar kapasitesi inşa halinde. ABD’de 2024 yılında rüzgar ve güneş enerjisi birlikte elektriğin %17’sini karşılarken, kömürün payı ilk kez %15’in altına geriledi. AB’de ise güneş enerjisi, ilk kez kömürü geçerek en fazla elektrik üreten kaynak oldu.
Kaynak: Carbon Brief