Yeni bir araştırmaya göre, küresel sıcaklıkların artmasıyla birlikte tarım bölgeleri değişiyor, temel gıda ürünlerinin verimi düşüyor ve tarımsal çeşitlilik azalıyor. Bu eğilim, küresel gıda güvenliği açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Finlandiya’daki Aalto Üniversitesi’nden araştırmacıların yürüttüğü ve Mart 2025’te Nature Food dergisinde yayımlanan “İklim Değişikliği Düşük Enlemlerde Tarımsal Çeşitliliği Tehdit Ediyor” başlıklı çalışmada, küresel ısınmanın 1.5°C ile 4°C arasında değişen dört senaryosu altında 30 temel gıda ürününün yetiştirilebileceği alanlar analiz edildi. Daha önce yapılan araştırmalar, birçok tarım ürününün en uygun iklim koşullarının ekvatora yakın sıcak bölgelerden, daha serin ve yüksek enlemlere doğru kaydığını gösteriyordu. Ancak bu çalışmalar genellikle sınırlı sayıda ürün ya da bölgeye odaklanıyor, bu da farklı ürünler üzerindeki etkilerin ve genel tarımsal çeşitliliğin değerlendirilmesini zorlaştırıyor.
Yeni çalışmada, araştırmacılar küresel ısınmanın gıda üretiminde çeşitlilik ve iklim uygunluğu üzerindeki etkilerini daha kapsamlı bir şekilde ele aldı. Çalışmada, “Güvenli İklim Alanı (Safe Climatic Space – SCS)” yöntemi kullanılarak her bir ürünün iklim gereksinimleri belirlendi. Yıllık yağış miktarı, sıcaklık ve kuraklık gibi iklim verileri analiz edilerek, mevcut ve gelecekteki iklim koşullarının ürün yetiştiriciliğine uygunluğu değerlendirildi.
Ekvator Kuşağında Büyük Kayıplar Bekleniyor
Araştırmaya göre, ekvator ve çevresindeki sıcak bölgelerde tarım ciddi tehdit altında. Küresel sıcaklıkların yalnızca 2°C artması durumunda, bu bölgelerdeki mevcut tarımsal üretimin %10 ila %31’inin iklim açısından uygunsuz hale geleceği öngörülüyor. Bu oran, 3°C’lik bir artışta %20 ila %48’e çıkıyor. Ayrıca, 2°C’lik bir artışta küresel tarım arazilerinin %52’sinde, 3°C’lik bir artışta ise %56’sında ürün çeşitliliğinde azalma bekleniyor.
Buna karşılık, daha serin ve yüksek enlemlerdeki bölgelerde ürün çeşitliliği artabilir. Bu durum, iklim değişikliğine uyum açısından yeni fırsatlar sunuyor.
Uyum Fırsatları ve Zorluklar
Araştırmacılar, dünya genelinde iklim değişikliğine uyum kapasitesinin bölgelere göre farklılık gösterdiğine dikkat çekiyor. Özellikle Kuzey Amerika gibi orta ve yüksek enlemlerde ürün çeşitliliğinin artması beklenirken, ekvatoral bölgeler ile Sahra Altı Afrika’da ciddi kayıplar yaşanacak. Bu bölgeler, aynı zamanda uyum kapasitesi en düşük bölgeler arasında yer alıyor.
Çalışmaya göre, Sahra Altı Afrika’daki tarım arazilerinin yaklaşık %40’ı, analiz edilen 30 temel ürün için artık iklim açısından elverişli olmayacak. Nüfus artışının da etkisiyle bu durum, bölgesel gıda güvenliği üzerinde büyük baskı oluşturacak.
Uzmanlar, yalnızca küçük ölçekli tarım uygulaması değişikliklerinin yeterli olmayacağını vurguluyor. Bu nedenle, özellikle düşük gelirli ülkelerde gıda arzının desteklenmesi için ulusal ve uluslararası iklim politikalarının güçlendirilmesi, ticaret anlaşmaları yapılması ve iklim uyumuna yönelik yenilikçi çözümlerin finanse edilmesi büyük önem taşıyor.