Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Başkanı Hande Tibuk, 29 Eylül Dünya İsrafla Mücadele Günü’nde, Son Kullanma Tarihi ve Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi kavramlarının karıştırılmasının gıda israfındaki kritik rolüne dikkat çekti.
“Son Kullanma Tarihi” ve “Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi”ni yanlış yorumlamak sadece aile bütçesine değil aynı zamanda ülke ekonomisine ve çevreye milyarlarca dolarlık zarar veriyor. Verilere göre tarih işaretlemesinin yanlış anlaşılmasından dolayı her yıl ekonomik değeri 70 milyar dolar ila 130 milyar dolar olan gıdaların yaklaşık yüzde 7 ila yüzde 10’u çöpe gidiyor. Tüketici sağlığını korumak ve gıda güvenliğini sağlamak için ürünlerin üzerine konulan Son Kullanma Tarihi (SKT) ve Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) yanlış uygulandığında milyarlarca dolarlık gıda israfına yol açıyor. Temel İhtiyaç Derneği TİDER, 29 Eylül Dünya İsrafla Mücadele Günü’nde sağlıklı gıdaya erişim ve gıda israfını önlemede önemli bir rol üstlenen Son Kullanma Tarihi (SKT) ve Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) kavramlarına dikkat çekti.
Yanlış Uygulamalar
Asıl amacı sağlıklı gıdaya erişimi sağlamak olan bu önemli iki bilginin doğru öğrenilmemesi ya da aralarındaki farkın tam olarak anlaşılmaması, aile bütçesi, ülke ekonomisi ve çevreye zarar olarak geri dönüyor. Öyle ki, tarih işaretlemesinin yanlış anlaşılmasından dolayı her yıl ekonomik değeri 70 milyar dolar ila 130 milyar dolan olan gıdaların yaklaşık yüzde 7 ila yüzde 10’u çöpe gidiyor. Avrupa’da çöpe giden gıdanın %10-15’i, SKT ve TETT’nin yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyor. Türkiye’de ise her yıl yaklaşık 18 milyon ton gıda israf ediliyor. Bunun büyük kısmı tarih etiketleri nedeniyle “güvenli” gıdaların çöpe atılmasından kaynaklanıyor.
İsraf edilen gıdanın ekonomik değeri toplamda Türkiye’de 100 milyar TL’nin üzerinde, dünyada ise 1 trilyon doları aşıyor. Ayrıca veriler dünya genelinde israf edilen gıdayla kullanılan su miktarı, Afrika kıtasının yıllık su ihtiyacını karşılayacak düzeyde olduğunu ortaya koyuyor.
Oysa, Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre 2023’te 2,33 milyar kişi “orta ya da şiddetli gıda güvencesizliği” yaşadı. Bunlardan 864 milyon kişi, ciddi ölçüde gün boyu ya da daha uzun süre boyunca yeterli gıdaya ulaşamadı. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı’nın verilerine göre ise Türkiye’de yaklaşık 14,8 milyon kişi “yetersiz gıda tüketimi” yaşıyor. Ne yazık ki sorun, hane halkı tüketiminin bu son aşamasıyla sınırlı değil; gıda zincirinin tüm aşamalarına kadar uzanıyor. Tüketiciler olarak bu tarihlere yakın ürünler satın almak istemediğimiz için, çiftliklerden işletmelere perakendecilerden tedarikçilere kadar tüm gıda endüstrisi, kısmen bu kafa karıştırıcı tarihleme sistemine dayanarak yüz milyarlarca dolar değerinde gıdayı israf ediyor.
Hande Tibuk: “Doğru Bilgilendirme Kaybı Azaltabilir”
29 Eylül Dünya İsrafla Mücadele Günü vesilesiyle konuşan TİDER Başkanı Hande Tibuk, SKT ve TETT kavramlarının karıştırılmasının gıda israfındaki kritik rolüne dikkat çekerken doğru bilgilendirme ve bağış alışkanlıklarının bu kaybı azaltabileceğini vurguladı. TİDER Başkanı Hande Tibuk kamuoyuna şu çağrıyı yaptı:
“Etiketlerdeki tarihleri doğru okuyarak ürünlerin gerçek tüketim süresini bilmek, gıda israfını önlemenin ve milyonlarca ihtiyaç sahibine destek olmanın en güçlü yollarından biridir. TETT’si dolmuş ancak uygun koşullarda saklanmış ve sağlıklı ürünlerin çöpe atılmak yerine gıda bankalarına bağışlanması hem çevresel etkileri azaltır hem de gıdaya erişimde güçlük çeken ailelere umut olur. Her bilinçli tüketim ve bağış kararı, toplumsal dayanışmayı güçlendirirken sürdürülebilir bir gelecek için somut bir adım niteliği taşır.” Bu farkın bilinmemesi nedeniyle SKT’si yaklaşan veya TETT’si geçen ürünlerin çoğunlukla market raflarında kaldığına ve çöpe gittiğine dikkat çeken Hande Tibuk, “Oysa TETT’si dolmuş ancak sağlıklı ürünlerin gıda bankaları aracılığıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması mümkün” dedi.