Birleşmiş Milletler destekli Net Zero Banking Alliance (NZBA), küresel bankacılık sektörünü net sıfır hedefleri doğrultusunda dönüştürmek amacıyla kurulan en önemli inisiyatiflerden biriydi. Ancak son dönemde yaşanan üst düzey ayrılıklar, ittifakı durma noktasına getirdi.
2021’de kurulan NZBA, bankaların 2050’ye kadar kredi ve yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonlarını net sıfır hedefiyle uyumlu hale getirmesini ve 2030 için ara hedefler koymasını öngörüyordu. İttifak, kısa sürede 43 üyeden 140’ın üzerine çıkmış, 74 trilyon dolarlık finansal varlığı temsil eder hale gelmişti. Ancak bu hızlı yükseliş, özellikle ABD’deki siyasi baskılarla gölgelendi. Cumhuriyetçi politikacılar, bankalara ve yatırımcılara iklim odaklı birliklere katılımın “yasal risk” doğurabileceği uyarısında bulunmuş ve birçok kurumu eyaletlerdeki kamu işlerinden dışlama tehdidinde bulunmuştu.
Zincirleme Ayrılıklar
Baskılar, 2024 sonunda Goldman Sachs’ın ittifaktan çekilmesiyle somutlaştı. Kısa sürede diğer Wall Street devleri ve ardından Kanada bankaları da NZBA’dan ayrıldı. 2025 Nisan’ında üyeler, ittifakın kurallarını gevşeterek bankalara iklim hedeflerini uygulamada daha fazla esneklik tanıdı. Ancak bu da çözülmeyi durdurmaya yetmedi. Bu yaz HSBC, ardından UBS ve Barclays gibi Avrupa devleri ayrıldıklarını açıkladı. Barclays, kararını şu sözlerle duyurdu: “Küresel bankaların büyük çoğunluğu ayrıldı; örgüt artık dönüşümümüzü destekleyecek üyeliğe sahip değil.”
Yapısal Dönüşüm Arayışı
Tüm bu gelişmelerin ardından NZBA, üyelik tabanlı ittifak modelini sonlandırmayı ve yoluna yeni bir “çerçeve inisiyatifi” olarak devam etmeyi gündeme aldı. Eylül sonunda tamamlanacak oylama sürecine kadar tüm faaliyetler askıya alındı. NZBA, bankalara ve müşterilerine Paris Anlaşması hedefleri doğrultusunda rehberlik etmeyi sürdürmek istediğini, ancak bunu yeni bir yapılanmayla yapmanın daha gerçekçi olacağını açıkladı.
Daha Büyük Resim: Küresel Finans ve İklim Krizi
NZBA, aslında finans sektöründeki daha geniş kapsamlı “net sıfır ittifakları” ağının bir parçasıydı. Ancak bu ağın farklı parçaları da benzer bir çözülme yaşıyor. 2024’te Net-Zero Insurance Alliance (NZIA) tamamen dağılırken, Net Zero Asset Managers (NZAM) da bu yıl faaliyetlerini askıya aldığını duyurdu. Çatı organizasyon olan Glasgow Financial Alliance for Net Zero (GFANZ) ise kendini yeniden yapılandırarak, daha çok düşük karbon ekonomisine sermaye akışını hızlandırmaya odaklanacağını ilan etti.
Yol Ayrımı
Tüm bu gelişmeler, finans sektörünün iklim kriziyle mücadelede gönüllü taahhütlere dayalı yapıların sınırlarına geldiğini gösteriyor. NZBA’nın yeniden yapılanma kararı, belki de iklim finansmanı için yeni bir evrenin kapısını aralıyor: Daha az “ittifak”, daha çok “uyum araçları” ve regülasyon destekli dönüşüm.