Levi’s’tan Zara’ya kadar birçok moda markası, geleneksel malzemelerin düşük karbonlu bir gelecek sunamayacağını fark etmiş durumdalar. İklim değişikliği pamuk, deri ve yün gibi temel tekstil malzemelerinin üretimini tehdit ederken, moda sektörü küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık %4’ünü oluşturuyor. Bu emisyonları azaltma çabaları ise henüz yeterli seviyeye ulaşmadı.
Sektörün yenilikçi şirketleri dünyaya ayak uydurup, sıra dışı kaynaklardan yeni malzemeler üretmeye odaklanıyor. Apparel Impact Institute ve Fashion for Good’un 2024 raporuna göre, bu yeni malzemeler sektörün net sıfır emisyon hedefine ulaşması için gerekli azaltımın %39’unu sağlayabilir. 2017’den bu yana moda sektöründe bu alandaki inovasyonlar %400 oranında artarak 130’dan 650’ye çıktı. Mantar bazlı deri, biyolojik kaynaklı sentetikler ve bitki bazlı kürkler bu yeniliklerden bazıları…
Haziran 2024’te Kering ve Laudes Vakfı tarafından desteklenen bir rapor, “yeni nesil” malzemelerin yenilenebilir kaynaklardan üretildiğini ve petrol, arazi ve su gibi sınırlı doğal kaynakların tüketimini azalttığını belirtiyor. Ayrıca, döngüsel ekonomiye katkıda bulunmaları ve insan ile hayvan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmeleri bekleniyor. Moda dünyası bu alana giderek daha fazla yatırım yapıyor. Gucci, H&M, Levi’s, Puma, Reformation, Stella McCartney ve Vince gibi markalar bu malzemeleri deniyor. Bugüne kadar birçok yenilikçi malzeme sadece podyumlarda veya sınırlı koleksiyonlarda kullanılmış olsa da bazıları ana akım üretime girmeye başladı.
Geleneksel Malzemelere Alternatifler
Pamuk Yerine:
Pamuk, binlerce yıldır kullanılan bir tekstil lifi olsa da iklim değişikliği ve su tüketimi nedeniyle sürdürülebilir bir seçenek olmaktan uzaklaşıyor. Artan sıcaklıklar ve düzensiz yağışlar pamuk üretimini zorlaştırıyor ve pamuk yetiştiriciliği aşırı su tüketimiyle çevreyi tehdit ediyor.
Alternatif çözümler:
- Bilim insanları, daha sıcak ve kurak iklimlere dayanıklı genetiği değiştirilmiş pamuk geliştiriyor.
- Boston merkezli Galy adlı girişim, laboratuvar ortamında şeker kullanarak pamuk lifleri üretiyor. H&M Group ve Inditex bu girişimi finanse ediyor.
- Circulose (İsveç) şirketi, geri dönüştürülmüş pamuk ve diğer selülozik lifleri hamur haline getirerek yeniden kullanılabilir tekstil malzemeleri üretiyor. Levi’s, Calvin Klein ve H&M bu malzemeyi deniyor.
- Evrnu adlı geri dönüşüm girişimi, 2023’te ünlü tasarımcı Christopher Bevans ile işbirliği yaparak Nucycl malzemesinden yapılmış 600 dolarlık bir kapüşonlu sweatshirt üretti.
- Keel Labs (ABD) deniz yosunundan pamuk benzeri kumaş üretirken, Almanya merkezli Seacell %19 oranında yosun içeren biyolojik olarak parçalanabilen bir lif geliştirdi.
Polyester Yerine:
Polyester, petrolden türetilen sentetik bir malzeme olup, günümüzde pamuktan daha fazla kullanılıyor. Ancak bu malzeme sadece yüksek karbon emisyonları üretmekle kalmıyor, aynı zamanda mikroplastik kirliliğine ve sağlık sorunlarına yol açıyor.
Alternatif çözümler:
- Carbios ve Samsara Eco, polyester tekstilleri enzimlerle sınırsız şekilde geri dönüştürebilen teknolojiler geliştiriyor.
- Circ, Reju ve Syre gibi kimyasal geri dönüşüm şirketleri farklı yöntemler kullanıyor.
- Stella McCartney, Eylül 2024’te yosun bazlı Kelsun malzemesiyle üretilmiş bir atlet tanıttı.
- İsviçre merkezli Qwstion, Abacá muz bitkisinden Bananatex adlı kumaşı üretiyor. Bu malzeme polyester, viskon ve rayona alternatif olarak kullanılabiliyor.
- Kanada merkezli Alt Tex, gıda atıklarını lif üretimi için hammadde olarak kullanıyor.
Deri Yerine:
Deri, karbon yoğun sığır yetiştiriciliğinin bir yan ürünü olup, çevresel etkisi oldukça yüksek. Deri tabaklama işlemi kimyasal açıdan yoğun olup büyük miktarda su tüketiyor. Ayrıca egzotik hayvan derisi kullanımı, ekosistemlere ve hassas türlere zarar veriyor.
Alternatif çözümler:
- Ananas (Ananas Anam), kaktüs (Desserto), elma (Vegetex) ve üzüm (Vegea) gibi bitkisel malzemelerden üretilen deri alternatifleri geliştirilmekte. Bu malzemeler H&M, Hugo Boss ve Nike tarafından kullanılıyor.
- Mantar köklerinden elde edilen mycelium deri, özellikle çantalar ve ayakkabılar için tercih ediliyor. Kopenhag merkezli Ganni, 2023 yılında mycelium bazlı bir blazer tasarladı.
- Mycelium tabanlı deri girişimlerinden MycoWorks, Hermes için lüks bir çanta üretti. Şirket, 2023’te ilk bin adet biyolojik olarak parçalanabilir Reishi derisini üretti. Tory Burch ve Everlane, Modern Meadow’un bitkisel protein ve polimerlerden oluşan Bio-Vera malzemesini çantalarında kullanıyor.
- Inversa girişimi, istilacı türlerin derisini kullanarak çevre dostu egzotik deri üretimi yapıyor (Python, Asya sazanı, aslan balığı gibi).
- VitroLabs, laboratuvarda hayvan hücreleri kullanarak gerçek deri üretmeyi hedefliyor. Gucci’nin çatı şirketi Kering bu girişime yatırım yaptı.
İpek Yerine:
İpek üretimi hem kaynak hem de iş gücü açısından yoğundur. İpek böceklerinin beslenmesi için büyük miktarda dut ağacı yetiştirilmesi gerekiyor ve bu da biyolojik çeşitliliğe zarar verebiliyor.
Alternatif çözümler:
- Kraig Biocraft Laboratories, genetiği değiştirilmiş ipekböcekleri ile örümcek ipeği üreten bir teknoloji geliştirdi.
- Japonya merkezli Spiber, biyoteknoloji kullanarak Brewed Protein adlı, ipek ve kaşmire benzeyen bir lif üretiyor.
- Bolt Threads, mayalardan protein üreterek Microsilk adlı bir malzeme geliştirdi.
Son yıllarda sürdürülebilir tekstil malzemeleri geliştiren birçok girişim ortaya çıktı. New York merkezli Biofabricate, Londra’daki The Mills Fabrica ve Amsterdam’daki Fashion for Good, bu alandaki şirketlere destek veren kuruluşlardan bazıları. Ancak uzmanlar, yeni nesil malzemelerin geniş çapta benimsenmesi için daha fazla yatırım ve araştırmaya ihtiyaç olduğunu belirtiyor. 2030’a kadar belirlenen kurumsal iklim hedeflerine ulaşabilmek için daha radikal dönüşümler gerekebilir.