Endonezya, büyüyen çöp dağlarıyla başa çıkmanın yolunu “yeşil yakma” teknolojisinde arıyor. Hükûmet, ülkenin farklı bölgelerinde kurulması planlanan 33 atık-enerji (waste-to-energy) tesisi için yabancı yatırımcıları davet ediyor.
Ülke her yıl yaklaşık 56 milyon ton atık üretiyor ve bunun yalnızca yarısı düzenli şekilde toplanabiliyor. Geri kalanı ise açık alanlara dökülüyor, nehirlere karışıyor ya da yakılarak yok edilmeye çalışılıyor. Bu tablo, metan salımını artırıyor ve Endonezya’yı Güneydoğu Asya’nın en büyük atık kaynaklı emisyon üreticisi hâline getiriyor. Hükûmetin hedefi, bu atığı enerjiye dönüştürerek hem sera gazı salımını azaltmak hem de enerji bağımsızlığını güçlendirmek. Başkent Cakarta’da kurulması planlanan ilk tesisin günde 20 megavat elektrik üreteceği belirtiliyor.
Yine de uzmanlar ve çevre örgütleri, bu “yeşil yakma” projelerine temkinli yaklaşıyor. Çünkü Endonezya’nın atık yapısı, çoğunlukla organik ve nemli maddelerden oluşuyor. Yani klasik yakma teknolojileri burada verimli çalışmayabilir. Ayrıca, yakma tesislerinin karbondioksit salımı bazı durumlarda kömür santrallerine yakın olabiliyor. GAIA (Global Alliance for Incinerator Alternatives) gibi kuruluşlar, ülkenin asıl önceliğinin atığı yakmak değil, ayırmak, azaltmak ve dönüştürmek olması gerektiğini savunuyor.
Geçim Kapısı
Bir diğer önemli endişe ise sosyal boyutta. Endonezya’da yaklaşık 3,7 milyon insan, geçimini çöplerden geri dönüştürülebilir malzeme toplayarak sağlıyor. Bu tesislerin devreye girmesiyle birlikte, onların yaşam alanı daralabilir. Yani mesele yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ekonomik bir dönüşüm meselesi. Endonezya yönetimi ise farklı bir noktada duruyor. Yetkililere göre, modern atık-enerji tesisleri gelişmiş filtrasyon sistemleri sayesinde çevreye zarar vermeden enerji üretebilecek. Ayrıca, yeni kurulan ulusal yatırım fonu Danantara aracılığıyla bu projelerin “karma finansman” modeliyle sürdürülebilir biçimde yönetileceği ifade ediliyor.
Tartışmanın merkezinde şu soru var: Atığı yakmak, gerçekten “yeşil” bir çözüm mü? Yoksa sorunu sadece şekil değiştirerek erteleyen, pahalı ve riskli bir teknoloji mi?Endonezya’nın girişimi, aslında tüm gelişmekte olan ülkeler için bir uyarı niteliğinde. Çünkü hızla büyüyen kentler, artan tüketim ve yetersiz atık altyapısı sadece Asya’nın değil, dünyanın ortak problemi. “Atığı enerjiye dönüştürmek” kulağa umut verici bir fikir gibi geliyor, ama sürdürülebilir bir gelecek için asıl soru şu: Yakmadan çözebilir miyiz?