İklim değişikliğiyle ısınan Sibirya’da, donmuş toprağın altındaki metan gazı basıncı, yeraltında birikerek patlamalara ve çukurların oluşmasına neden oluyor. Nadiren görülen bu olaylar, atmosfere büyük metan salınımıyla küresel ısınmayı tetikleyebilir.
Sibirya’nın kuzeybatısındaki Yamal ve Gydan yarımadalarında, büyük ve gizemli çukurlar görenleri tedirgin ediyor. İlk kez 2014’te tespit edilen bu oluşumlar—bazıları yüzeyde metrelerce çapta, yüzlerce metrelik derinlikte—donmuş toprak (“permafrost”) altında biriken metan gazının ani bir şekilde patlamasıyla ortaya çıkıyor.
Jeolojik Yapı Etkili
Bilim insanlarına göre, bu fenomen yalnızca ısının artmasıyla açıklanamaz; bölgenin jeolojik yapısı da olayı şekillendiriyor. Yüzey toprağı mevsimsel olarak eriyip tekrar donar hale gelirken, alt kısımlarda “cryopeg” denilen, yüksek tuz içeriğiyle donmaz halde kalan su katmanları var. Bu katmanlar, eriyen suyun osmoz yoluyla bu bölgelere geçmesiyle basınç artışına maruz kalıyor. Zamanla basınç, toprakta çatlaklara yol açıyor ve bu çatlaklar yüzeye ulaştığında derinlerdeki metan hidratlarının stabilitesini bozuyor. Sonuç: metan gazının aniden serbest kalması ve çukur oluşturacak patlamalar.
Her ne kadar bu çukurlar sıklıkla görülmeseler de, atmosfere yayılan metan miktarı kayda değer olabilir; ayrıca bu süreç, küresel ısınmadaki geri dönüşsüz döngülerden birini tetikleyebilecek bir “pozitif geri besleme” mekanizması işletebilir. Bu maalesef da iklim krizinin şiddetini arttırma potansiyeline sahip.