Spor ayakkabılar hepimizin vazgeçilmezi. Evet, çok rahatlar. Renkli ve şıklar. Bir tarzları olduğu kesin. Peki sürdürülebilirler mi? Maalesef bu sorunun yanıtı şu anda tüm dünya genelinde koca bir HAYIR! Her yıl yaklaşık 24 milyar çift ayakkabı üretilirken, bunların yalnızca %5’i geri dönüştürülüyor. Peki, neden? Döngüsel moda bu kadar mı zor?..
Spor ayakkabıları severek kullanıyoruz. Çok kullanıyoruz. Hep kullanıyoruz. Ve haliyle… eskiyorlar. Kullanılmış spor ayakkabıların büyük bir kısmı ya çöpe gidiyor ya da bağışlanıyor (çoğu kurum bağış olarak dahi kabul etmiyor kullanılmış ayakkabıları) ancak çoğu tekrar kullanılamayacak durumda oluyor. Bu durum, spor giyim ve ayakkabı sektöründe ciddi bir sürdürülebilirlik sorununa işaret ediyor.
Döngüsel Moda Uygulamaları Spor Giyimde İmkansız mı?
Moda sektörünün son yıllarda, karbon emisyonlarını azaltmak ve kaynak kullanımını optimize etmek için doğrusal üretim modelinden döngüsel bir sisteme geçmeye çalıştığı bir gerçek. Ancak spor giyim, fosil yakıt bazlı malzemelere bağımlılığı ve üretim hacminin büyüklüğü nedeniyle bu dönüşümde geride kalıyor. Spor ayakkabılarda kullanılan karmaşık malzeme yapıları ve yapıştırıcılar geri dönüşümü zorlaştırıyor hatta neredeyse imkansız kılıyor.
Bununla birlikte, Footwear Distributors and Retailers of America ve MIT araştırmacıları, ayakkabı sektörünün döngüsel ekonomiye geçiş konusunda kararlı olduğunu gösteren bulgulara ulaştı. Ancak piyasada sürdürülebilir ürünlere dair şeffaflık ve tutarlılık eksikliği tüketicilerin kararlarını zorlaştırıyor.
Geri Dönüşüm Çalışmaları Yok Değil
Spor giyim sektöründe sürdürülebilirliğin önündeki en büyük engellerden biri, polyester, naylon, elastan ve poliüretan gibi fosil yakıt bazlı sentetik malzemelere olan bağımlılık. Organik pamuk, geri dönüştürülmüş polyester ve okyanus plastiği gibi alternatifler kullanılsa da bu ürünler çoğunlukla onarım veya geri dönüşüm çözümleri sunmuyor. Bazı markalar mantar derisi, ananas derisi ve kaktüs derisi gibi biyolojik bazlı alternatiflere yatırım yapıyor. Ancak bu malzemeler genellikle geleneksel plastiklerle karıştırıldığından biyolojik olarak parçalanabilirlikleri sınırlı kalıyor.
Birkaç marka eski ayakkabıları geri alarak geri dönüştürmeyi amaçlayan programlar başlattı. Ancak sürece ilişkin bir şeffaflık yok maalesef. Örneğin Nike’ın ‘Move to Zero’ programı süresiz olarak askıya alındı. ‘Nike Grind’, ‘Save Our Soles’ ve ‘FastFeetGrinded’ gibi girişimler, eski ayakkabıları öğüterek koşu parkurları ve oyun alanları gibi alanlarda kullanmayı amaçlasa da, bu süreçler genellikle ‘aşağı dönüşüm’ (downcycling) olarak kabul ediliyor ve tekrar geri dönüşüm imkânı sunmuyor.
Tasarımda Sürdürülebilirlik
Ayakkabıların yeniden kullanım, onarım ve geri dönüşümü büyük ölçüde tasarım aşamasına bağlı. Modüler tasarım, yapıştırıcısız montaj ve malzeme çeşitliliğini azaltma gibi yöntemler, döngüsel ekonomi için kritik öneme sahip. 3D baskı teknolojisi de israfı azaltarak ve enerji tüketimini düşürerek bu dönüşüme katkı sağlayabilir. Ancak sektör lideri markaların çoğu kendi fabrikalarına sahip olmadığından, bu yeniliklerin uygulanması zorlaşıyor.
Sektörde rekabet ve ticari sırlar da sürdürülebilir inovasyonların yaygınlaşmasını engelliyor. Döngüsel bir sistem oluşturmak için markaların tedarikçiler, akademisyenler, hükümetler ve girişimcilerle iş birliği yapması gerekiyor. ‘Footwear Collective’ ve ‘Seamless Clothing Stewardship Scheme’ gibi girişimler bu yönde önemli adımlar atıyor. Tüketiciler de bu değişime katkıda bulunabilir. Sürdürülebilirlik konusunda şeffaf ve etik değerlere bağlı markaları tercih ederek, sektörün bu dönüşümü hızlandırmasına destek olabilirler. Sonuç olarak, spor giyim sektöründe anlamlı ilerleme kaydedilmesi için hem üreticilerin hem tüketicilerin hem de hükümetlerin ortak sorumluluk alması gerekiyor.
Kaynak: 360