Dünya okyanuslarının ve kıyı topluluklarının geleceği açısından kritik bir dönemeç: Dünya Ticaret Örgütü’nün 2022 yılında kabul edilen “Balıkçılık Sübvansiyonları Anlaşması”, 166 üye ülkenin üçte ikisi tarafından onaylanarak 15 Eylül 2025’te yürürlüğe girdi.
Bu anlaşmayla amaçlanan, deniz stoklarının tükenmesi, yasadışı balıkçılık ve açık denizlerdeki kontrolsüz avlanma risklerine karşı yeni sınır çizmek. Peki hangi yöntemlerle?
- Yasadışı, bildirilmeyen ya da düzenlenmemiş balıkçılığa devlet desteği artık olmayacak.
- Aşırı avlanmış türler için, stokları yeniden canlandırma planı olmayan sübvansiyonlar tamamen yasaklanacak.
- Düzenlenmemiş açık denizlerde balıkçılığı teşvik eden tüm devlet sübvansiyonları sona erecek.
Yürürlüğe giren bu anlaşmayla birlikte kurulan DTÖ Fish Fund sayesinde, özellikle gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkeler bu geçiş sürecinde yalnız bırakılmayacak: finansal ve teknik destek ile sürdürülebilir balıkçılık modellerine geçmeleri teşvik edilecek.
Ancak mesele yalnızca bu adımlarla kalmıyor: anlaşmanın dışındaki sübvansiyonlar için hâlâ netleşmemiş kurallar var. Başka ülkelerin sularında faaliyet gösteren balıkçılığı destekleyen ya da toplam kapasiteyi artırarak deniz kaynaklarını baskı altına alan devlet yardımlarını kapsayan bu boşlukların dört yıl içinde kapatılması gerekiyor. Aksi takdirde anlaşma eksik kalabilir.
Bence bu anlaşma gerçekten çok önemli bir dönüm noktası. Özellikle sürdürülebilirlik açısından uzun süredir konuşulan ama pek az adım atılan meselelerde somut bir ilerleme görüyoruz. Türkiye gibi üç tarafı denizlerle çevrili, balıkçılığın hem kültürel hem de ekonomik öneme sahip olduğu ülkelerde bu anlaşma özellikle kritik. Karadeniz’deki aşırı avcılık sorunları, Akdeniz’deki yasadışı avlanma vakaları ve Marmara’daki ekosistem baskıları düşünüldüğünde, sübvansiyonların doğru yönetilmesi hem deniz canlılarını hem de kıyı topluluklarının geleceğini korumak için hayati olacak.
Fakat kritik olan şimdi: uygulama nasıl olacak, hangi şeffaflık mekanizmaları devreye girecek, ve balıkçılıkla geçinen topluluklar bu geçişten adil biçimde etkilenecek mi?