Yeni araştırmalar, şeker yosunu (sugar kelp) ve mavi midyenin birlikte yetiştirildiği su ürünleri çiftliklerinin, besin kirliliğini azaltma ve yerel deniz ekosistemini dengeleme konusunda güçlü bir etki yaratabileceğini ortaya koydu.
Sürdürülebilirlik danışmanlık firması Tunley Environmental ile su ürünleri şirketi Algapelago tarafından yürütülen çalışma, bu üretim modelinin hem çevresel hem de ekonomik açıdan umut verici olduğunu gösteriyor. Bu yaklaşım, rejeneratif su ürünleri yetiştiriciliği olarak adlandırılıyor. Amaç yalnızca insan tüketimi için deniz ürünü üretmek değil; aynı zamanda karbon yakalama, deniz biyoçeşitliliğini artırma ve aşırı besin kirliliğiyle mücadele gibi çevresel faydalar da sağlamak. Raporda şu ifadeye yer veriliyor: “Bu sistemler yalnızca gıda üretmekle kalmıyor, aynı zamanda deniz ekosistemlerinin sağlığına da katkı sağlıyor.”
Norveç ve Fransa’daki benzer uygulamalardan elde edilen bulgulara dayanan araştırma, çok türlü sistemlerin daha verimli ve maliyet açısından daha etkin olduğunu gösteriyor. Örneğin Norveç’te midye yetiştiriciliğinde ortaya çıkan atıklar, yosunlarla birlikte üretim yapıldığında dengelenebiliyor. “Midyeler suyu filtreleyerek daha berrak hale getiriyor, bu da şeker yosununun fotosentez yapmasını kolaylaştırıyor,” diyor von Xylander ve ekliyor, “Yosunlar ise ortamdaki azot ve fosfatı emiyor. Bu iki tür birlikte daha dengeli bir ekosistem yaratıyor.”
Araştırmanın merkezinde yer alan Algapelago’nun “Blue Forest” (Mavi Orman) projesi, İngiltere’nin North Devon kıyılarında 5 hektarlık alanda yürütülüyor. Halihazırda 5 hektar aktif olan çiftliğin 116 hektara kadar büyümesi için izin alınmış durumda. Tam kapasiteye ulaşıldığında, çiftliğin yılda yaklaşık 23 ton azot, 1 ton fosfat ve 283 ton karbondioksit temizlemesi öngörülüyor.
Sadece karbon ve besin arıtımı değil, proje aynı zamanda yerel ekosistemin iyileşmesine de katkı sağlıyor. Deniz altı kameraları, daha önce tahrip olmuş deniz tabanına canlıların geri döndüğünü gösteriyor.
“Eskiden bu kadar çok yaşam yoktu. Şimdi deniz tabanı yeniden canlanıyor,” diyor von Xylander. “Bu sadece bilimsel değil, aynı zamanda kültürel ve çevresel bir başarı.”
Geçmişte İngiltere kıyılarında yaygın olan yosun ormanları ve midye yataklarının yeniden canlandırılması, hem biyoçeşitlilik kaybını durdurma hem de yerel halkın deniz kültürüyle yeniden bağ kurmasını sağlama potansiyeli taşıyor.
“İngiltere’nin bir ada olduğunu unutuyoruz,” diyor von Xylander. “Bu gelenekleri ve bilgiyi geri getirmek önemli. Nesillerdir bu sularda çalışan insanların paylaşacak çok şeyi var.”
Ancak rejeneratif su ürünleri yetiştiriciliğinin ekonomik sürdürülebilirliği hâlâ en büyük zorluklardan biri. Özellikle yosunun yalnızca gıda değil, sağlık ve kozmetik gibi farklı alanlarda da kullanımının artması, bu alanın ekonomik açıdan cazibesini artırabilir.
“Yosun bir süper gıda. Artık sadece Asya mutfağına özgü değil. Avrupa’da da yaygınlaşmaya başladı,” diyor von Xylander.
Projeyi genişletmenin önündeki en büyük engellerden biri ise finansman.
“Büyük ölçekli üretim için daha fazla kaynak gerekiyor. Algapelago’nun izni var ama sadece 5 hektar aktif kullanılıyor. Genişlemek için yatırım şart.”
Ayrıca uygun tür ve yer seçimi, projenin başarısı için kritik önemde.
“Yanlış yere kurulan bir çiftlik çevreye zarar verebilir. Yerel ekosistemleri anlamak şart,” diye ekliyor von Xylander. “Algapelago’da yosun ve midye işe yarıyor ama başka bölgelerde farklı türler uygun olabilir.”
Tunley Environmental’ın raporu, özellikle İtalya, Portekiz ve İspanya gibi güney Avrupa ülkelerinde rejeneratif su ürünleri yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması için önemli fırsatlar olduğunu belirtiyor.
“Biyoçeşitlilik krizi uzun zamandır karasal alanlara odaklandı. Denizlerdeki bu yeni hareketlilik umut verici,” diyor von Xylander. “Doğru yapılırsa, gerçek bir değişim yaratabilir.”