Çin’in karbon piyasasında rüzgâr tersine dönmüş durumda. Ülkenin ulusal emisyon ticaret sisteminde karbon fiyatları, son iki yılın en düşük seviyesine geriledi.
Çin’de ton başına 58,8 yuan (yaklaşık 8,25 dolar) seviyesine düşen karbon fiyatı, hem piyasa oyuncularını hem de politika yapıcıları düşündürüyor. Bu düşüş, sadece ekonomik bir iniş çıkış değil; Çin’in devasa enerji sistemini dönüştürme hedefleriyle ilgili derin bir mesaj da içeriyor. Ülkede karbon piyasası 2021’de devreye girdiğinde, amaç kömür ağırlıklı üretimi dizginlemek ve düşük karbonlu yatırımları teşvik etmekti. Ancak bugün tablo farklı: Fazla arz, zayıf talep ve karmaşık düzenlemeler birleşince, piyasa dengesi bozuldu.
Taşıma Sınırlamaları
Piyasadaki düşüşün ardında birkaç neden var. Öncelikle, birçok şirket elindeki fazla emisyon izinlerini elden çıkarıyor. 2024’te yürürlüğe giren “taşıma sınırlamaları” (carryover rules) sayesinde şirketler izinlerini bir sonraki yıla devredemeyince, piyasaya yüklü miktarda izin girişi oldu. Bu da fiyatları aşağı çekti. Ayrıca, Eylül sonunda biten uyum dönemiyle birlikte, firmalar kalan izinlerini hızla satmaya başladı. Sonuç: arz fazlası ve baskılanan fiyatlar.
Likidite yüksek ama güven düşük. Çin’in karbon piyasası hâlâ genç ve büyük ölçüde enerji sektörüne odaklı. Şeffaflık eksikliği, izin tahsisindeki belirsizlikler ve sınırlı katılımcı sayısı, fiyatların doğal bir denge bulmasını zorlaştırıyor. Uzmanlara göre bu durum, karbonun “gerçek değerini” yansıtmıyor; çünkü sistemin ana hedefi olan emisyon azaltımı, piyasadaki fiyat sinyalleriyle desteklenemiyor.
Çin, Ne Yapacak?
Peki, Çin bundan sonra ne yapacak? Pekin yönetimi, 2027 itibarıyla “mutlak emisyon tavanı” uygulamasına geçmeyi planlıyor. Bu da, bugünkü yoğunluk temelli (yani üretim miktarına göre değişen) sistemin yerine, toplam salım sınırları belirleyen daha katı bir modele geçileceği anlamına geliyor. Aynı zamanda, karbon piyasasının kapsamı genişletilecek; çelik, çimento ve alüminyum gibi ağır sanayiler sisteme dahil edilecek.
Bu adımların amacı net: piyasanın güvenilirliğini artırmak ve gerçek bir fiyatlandırma mekanizması oluşturmak. Çünkü Çin’in 2060 karbon nötr hedefi, ancak güçlü bir karbon piyasasıyla desteklenirse gerçekçi olabilir. Ancak şimdilik, piyasa aktörlerinin elinde başka bir gerçek var: Karbon fiyatları, uzun zamandır olmadığı kadar düşük ve bu durum sürdürülebilir bir dönüşüm için iyi bir sinyal değil.
Görünen o ki, Çin karbon piyasasında bir “soğuma” dönemi yaşanıyor. Ama bu aynı zamanda yeniden yapılanma fırsatı da sunuyor. Fiyatlar düşük olabilir, ama eğer reformlar doğru yönde ilerlerse, bu geçici bir duraklama olarak kalabilir. Çünkü sonunda her piyasa gibi, karbon piyasası da güvenle, net kurallarla ve uzun vadeli vizyonla değer kazanır.
