Belém’deki iklim zirvesinde 82 ülke, kömür, petrol ve doğalgazdan uzaklaşmayı somut bir takvime bağlayacak ortak bir plan talep etti.
Belém’de düzenlenen COP30, bu yıl beklenenden daha sert bir tartışmanın merkezine oturdu. Avrupa’dan Afrika’ya, Latin Amerika’dan Pasifik’e uzanan 82 ülke, fosil yakıtlardan çıkışı artık belirsiz ifadelerle değil, açık bir yol haritasıyla tanımlamak istiyor. Bu talep, Dubai’de geçen yıl verilen “fosil yakıtlardan geçiş” sözünü eyleme dönüştürmeyi amaçlıyor.
Ülkeler, 1,5°C hedefinin kağıt üzerinde kalmaması için “izlenebilir, ölçülebilir ve hesap verebilir” bir plana ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Yani geçiş süreci ne zaman başlayacak, hangi adımlar kim tarafından atılacak, ilerleme nasıl takip edilecek — tüm bunların netleşmesi bekleniyor.
Ancak masanın diğer tarafında güçlü bir direnç var. Büyük petrol ve gaz üreticileri, kapsamlı bir çıkış planına mesafeli duruyor. ABD’nin siyasî gerekçelerle zirveye katılmaması ve Suudi Arabistan gibi üretici ülkelerin isteksizliği, müzakereleri doğal olarak zorluyor.
Buna karşın gelişmekte olan pek çok ülke, özellikle de iklim kırılganlığı yüksek coğrafyalar, adil bir geçişin zorunluluğunu hatırlatıyor. Küçük ada devletleri ve Afrika ülkeleri, dönüşümün ancak finansman ve teknoloji desteğiyle mümkün olabileceğini dile getiriyor.
Zirvenin seyri, BM iklim müzakerelerinin klasik zorluklarını yeniden ortaya koyuyor. Yol haritasının kabulü için geniş bir uzlaşı gerekiyor; o uzlaşı da çıkarların bu kadar çatıştığı bir tabloda kolay görünmüyor. Yine de 82 ülkenin ortak çağrısı, fosil yakıt döneminin kapanmasına dair siyasî baskıyı belirgin biçimde artırmış durumda. Bu baskının, zirve sonunda masada nasıl bir metne dönüşeceği ise hâlâ belirsizliğini koruyor.